Ένας περίπατος… δώρο για μικρούς και μεγάλους

Η παράσταση του Τάκη Τζαμαργιά για το παιδικό μυθιστόρημα της Άλκης Ζέη «Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου» στο ΚΘΒΕ
βρίσκει ανταπόκριση και αποδοχή.

«Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου» της Άλκης Ζέη, ένα από τα ωραιότερα παιδικά μυθιστορήματα που γράφτηκαν ποτέ, ζωντανεύει στη σκηνή του Βασιλικού Θεάτρου του ΚΘΒΕ στη Θεσσαλονίκη σε μία αριστουργηματική παράσταση, σε σκηνοθεσία Τάκη Τζαμαργιά και δραματουργική επεξεργασία του ίδιου και του Σάββα Κυριακίδη.

Γι’ αυτή την παράσταση, που όσες φορές κι αν τη δω με αφήνει πάντα με βουρκωμένα μάτια στο τέλος, θα μου επιτρέψετε να μιλήσω προσωπικά. «Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου» ήταν το αγαπημένο μου παιδικό βιβλίο. Για την ακρίβεια ήταν ένα από τα λίγα βιβλία, που κατάφερα να ολοκληρώσω ως λιλιπούτειος αναγνώστης. Σαν παιδί δεν φημιζόμουν για τη «βιβλιοφαγία» μου. Προτιμούσα να παίζω στις αλάνες (τότε υπήρχαν ακόμα) παρά να ξοδεύω τον χρόνο μου διαβάζοντας βιβλία στο κρεβάτι μου. Ίσως να φταίω εγώ, ίσως να φταίνε και τα περισσότερα παιδικά βιβλία που μου φαινόντουσαν ότι γράφτηκαν για να διαβαστούν μόνο από παιδιά. Συνήθως τα βαριόμουν και τα άφηνα στις πρώτες δέκα σελίδες.

«Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου» δεν μου άφησε τέτοια περιθώρια. Θυμάμαι τον εαυτό μου να τρυπώνω στις σελίδες του, να γίνομαι ένα με τον Πέτρο και να τον ακολουθώ σαγηνευμένος στον… «περίπατό» του. Το τέλειωσα στο άψε σβήσε. Δεν έχω ακόμα αποκωδικοποιήσει τι ήταν αυτό ακριβώς που με συγκλόνισε. Ίσως που μέσα από την ιστορία του Πέτρου ζωντάνευαν όλες αυτές οι αφηγήσεις του παππού μου και της γιαγιάς μου από την Κατοχή… Ίσως που η Άλκη Ζέη έγραφε σαν να μην απευθύνεται σε παιδιά, αλλά σε μεγάλους (ή τελοσπάντων παιδιά που θέλουν να νιώθουν «μεγάλοι»)… Ή πάλι επειδή πολύ απλά, βαθιά μέσα μου, ήθελα να είμαι ο Πέτρος, να ζήσω κι εγώ τις περιπέτειές του, να βγω στους δρόμους να φωνάξω για την ελευθερία μου, να γράψω συνθήματα στους τοίχους, να γνωρίσω τη Δροσούλα, να βρίσω συνθηματικά τον Χίτλερ παρέα με τον Σωτήρη φωνάζοντας «Ρελτίχ τούπακ!» (ανάποδη γραφή του «Χίτλερ καπούτ!»)… Στο παιδικό μου μυαλό όλα μπερδεύονταν γλυκά, όσο σκοτάδι κι αν έκρυβαν.

Η Άλκη Ζέη υπήρξε παιδί της Κατοχής. Έφηβη ακόμα οργανώθηκε στην ΕΠΟΝ, συμμετείχε στην Αντίσταση, έζησε τον τρομερό χειμώνα του ’41 κατά τον οποίο πάνω από 40.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από την πείνα στην Αθήνα και τον Πειραιά, ένιωσε το στομάχι της να γίνεται κόμπος, θρήνησε φίλους, πίστεψε σ’ ένα καλύτερο αύριο… «Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου» δεν είναι ένα ακόμα παιδικό μυθιστόρημα. Είναι ένα βιβλίο ζυμωμένο με τα βιώματά της, με τα βιώματα μίας ολόκληρης γενιάς. Όχι όμως κι ένα βιβλίο που γράφτηκε εν θερμώ. Είχαν περάσει 30 ολόκληρα χρόνια από τα γεγονότα που περιγράφει το βιβλίο, όταν η Άλκη Ζέη έγραψε τον «Μεγάλο περίπατο του Πέτρου», εξόριστη στο Παρίσι λόγω Χούντας. 30 χρόνια, τα μισά εκ των οποίων, η συγγραφέας τα είχε ζήσει μακριά από την πατρίδα, κυνηγημένη για τα πολιτικά της φρονήματα. 30 χρόνια που δεν θα μπορούσαν να μην αφήσουν το στίγμα τους στον τρόπο με τον οποίο η Άλκη Ζέη σκαλίζει στον «Μεγάλο περίπατο του Πέτρου» τις μνήμες της χαμένης της εφηβείας, αλλά και το μεγαλείο και τα τραύματα μίας ολόκληρης εποχής. Είναι αυτό το μπόλιασμα που κάνει το βιβλίο οικουμενικό και διαχρονικό, με ένα βαθύ πολιτικό μήνυμα που υπερβαίνει ανθρώπους, γενιές και εποχές.

Όλα αυτά φυσικά μου είχαν περάσει εντελώς απαρατήρητα στην ηλικία των εννέα ετών που πρωτοδιάβασα το βιβλίο. Τότε με οδηγούσε μόνο το ένστικτο. 20 χρόνια μετά, εν έτει 2011, ήταν το ένστικτο πάλι που με οδήγησε στο υπόγειο του Εθνικού στο Rex για να δω τη θεατρική μεταφορά του έργου, σε σκηνοθεσία Τάκη Τζαμαργιά. «Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου» ήταν πια μια γλυκιά παιδική ανάμνηση. Σχεδόν δεν θυμόμουν καλά καλά την ιστορία. Και τότε όλα ξαφνικά πήραν σχήμα και μορφή. Ο Πέτρος, ο Σωτήρης, η Δροσούλα, ο παππούς, το σπίτι, ο Γιαούρτερ, η κυρία Λεβέντη, ένας ολόκληρος κόσμος… Ένιωσα να τρέχουν δάκρυα από τα μάτια μου, που έγιναν λυγμοί όσο η παράσταση πλησίαζε στο τέλος της. Είδα την παράσταση τέσσερις φορές και πάντα μου έπαιρνε ώρα να συνέλθω μετά το τέλος της. Τι σπουδαία δουλειά!

Όταν κάθισα στη θέση μου στο Βασιλικό Θέατρο στη Θεσσαλονίκη - εκεί που φέτος τον χειμώνα παρουσιάζεται το τρίτο ανέβασμα του έργου, μετά την Αθήνα και την Κύπρο, πάντα σε σκηνοθεσία του Τάκη Τζαμαργιά, με την ίδια (σχεδόν) δημιουργική ομάδα κάτω από τη σκηνή, αλλά διαφορετικό σύνολο ηθοποιών – ήλπιζα, αλλά δεν πίστευα πραγματικά μέσα μου, ότι θα με συνεπάρει με τον ίδιο τρόπο. Έκανα λάθος. Βρέθηκα πάλι με βουρκωμένα μάτια στο τέλος.

Η παράσταση του ΚΘΒΕ δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από την παράσταση της Αθήνας και του Εθνικού. Η δραματουργική επεξεργασία του Σάββα Κυριακίδη και του Τάκη Τζαμαργιά, δουλεμένη στη λεπτομέρεια με άκρως θεατρικό λόγο, κρατάει την ουσία από το βιβλίο της Ζέη, φωτίζοντας μοναδικά τους ήρωες και την εποχή και κρατώντας ζωντανά τα συναισθήματα. Η σκηνοθεσία του Τάκη Τζαμαργιά είναι ένας μικρός θρίαμβος. Ξαναδουλεύοντας τη φόρμα του ανεβάσματος της Αθήνας, αυτή τη φορά σε μία πολύ μεγαλύτερη σκηνή από αυτή του Εθνικού, ο Τζαμαργιάς έστησε μία παράσταση κινηματογραφικής δομής, που σε αιχμαλωτίζει από το πρώτο λεπτό, σε παρασύρει σ’ ένα ταξίδι σε μια Ελλάδα που αλλάζει, αντιστέκεται, συντρίβεται, θρηνεί, ξανασηκώνεται στα πόδια της, κοιτάει πάντα μπροστά… Ο Πέτρος του τότε γίνεται ο Πέτρος όλων των εποχών. Το παιδί που βλέπει το σύμπαν του να καταρρέει, τις σταθερές του να χάνονται, τους φίλους του να φεύγουν, αλλά δεν παύει να ελπίζει και να αγωνίζεται για ένα καλύτερο αύριο.

Η παράσταση του Τζαμαργιά είναι γεμάτη χυμούς, πλημμυρισμένη με γέλιο και συγκίνηση, χωρίς «ευκολίες», χωρίς την επιτήδευση που έχει συνήθως το θέατρο για παιδιά. Μέσα από θαυμάσια σκηνοθετικά ευρήματα και εξαιρετική καθοδήγηση των ηθοποιών του ο Τζαμαργιάς μας χαρίζει μία παράσταση που μας αφορά όλους, μικρούς και μεγάλους. Το υλικό πάνω στο οποίο πατάει είναι ακριβό. Το μυθιστόρημα της Άλκης Ζέη είναι σπουδαίο, αλλά από μόνο του δεν μπορεί να εγγυηθεί μία παράσταση αυτού του επιπέδου. Εδώ όλα έχουν δουλευτεί εξαντλητικά.

Η έξοχη κίνηση της Φρόσως Κορρού, στα χνάρια αυτής της Αμάλιας Μπένετ από την παράσταση της Αθήνας, αναδεικνύει τα συναισθήματα χωρίς να τα περιγράφει. Το σκηνικό του Εδουάρδου Γεωργίου – μία ολόκληρη εντυπωσιακή κατασκευή – ζωντανεύει μπροστά στα μάτια σου την Αθήνα του τότε και θα μπορούσε κάλλιστα να σταθεί σε μία παράσταση για ενήλικες. Το ίδιο ισχύει και για τα περισσότερα κοστούμια του. Το μεγαλύτερο ατού της παράστασης όμως είναι η μουσική του Δημήτρη Ζαβρού. Η συγκινησιακή της δύναμη προκαλεί δονήσεις μέσα σου. Επιπλέον μοιάζει τόσο αρμονικά ταιριασμένη με τη δράση του έργου, που πραγματικά απογειώνει το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα. Η μουσική του Ζαβρού σε αυτή την παράσταση είναι πραγματικά δομικό της στοιχείο. Δεν θα μπορούσε κάποιος να τη σκεφτεί χωρίς αυτή.

Το στοίχημα στην παράσταση του ΚΘΒΕ ήταν ο νέος θίασος να υπηρετήσει πιστά το όραμα της δημιουργικής ομάδας, που έχει ήδη δοκιμαστεί και στεφθεί με επιτυχία. Ευτυχώς αυτό συνέβη και με το παραπάνω.

Ο Γιάννης Γκρέζιος είναι ένας ιδανικός Πέτρος. Σε πείθει από την πρώτη στιγμή, συμπάσχεις μαζί του, γίνεσαι μέτοχος των συναισθηματικών του μεταπτώσεων, σε παρασύρει με την ορμή και την παιδικότητα που σκιαγραφεί τον ήρωά του. Είμαι σίγουρος ότι κάπως έτσι θα ήταν ο Πέτρος.

Δίπλα του οι έμπειροι Δημήτρης Κολοβός (Παππούς), Άννα Κυριακίδου (Μαμά) και Στέργιος Τζαφέρης (Μπαμπάς) δεν καμώνονται τους ρόλους τους, φέρουν μια αλήθεια κι ένα μέτρο στις ερμηνείες τους που είναι και το πραγματικά ζητούμενο. Ακτινοβολώντας φρεσκάδα και ζωντάνια η Κατερίνα Πλεξίδα είναι χάρμα οφθαλμών στον ρόλο της Αντιγόνης, της μεγαλύτερης αδερφής του Πέτρου, ενώ η Πολυξένη Σπυροπούλου είναι απολαυστική ως… συμμαχήσασα μετά του εχθρού, κυρία Λεβέντη. Η Αίγλη Κατσίκη είναι όνομα και πράγμα στη Δροσούλα της, ο Ιωάννης Βαρβαρέσος είναι άκρως πειστικός τόσο στον «Γιάννη» του, όσο και στον σκύλο (!), η Παναγιώτα Μπιμπλή σκιαγραφεί θαυμάσια τη Ρίτα, ενώ με συνέπεια ανταποκρίνονται στους ρόλους τους ο Δημήτρης Καρτόκης (Θείος Άγγελος) και ο Λευτέρης Αγγελάκης (Αχιλλέας). Ο Ιορδάνης Αϊβάζογλου, η Ευανθία Σωφρονίδου, ο Δημήτρης Τσεσμελής και ο Μανώλης Φουντούλης συμπληρώνουν ένα εξαιρετικό ensemble που κερδίζει τις εντυπώσεις.

Άφησα τελευταίο τον Βασίλη Παπαδόπουλο. Θα μου επιτρέψετε να τον ξεχωρίσω. Ένας νέος ηθοποιός με κωμικό ένστικτο, που ξέρει να πλασάρει το αστείο χωρίς να το φτηναίνει. Είναι πραγματικά σαρωτικός στον Σωτήρη του, τον κολλητό του Πέτρου. Αεικίνητος, σκηνικά ευφυής, κυρίαρχος των εκφραστικών του μέσων είναι αρκετές οι φορές που κλέβει κυριολεκτικά την παράσταση. Εύχομαι να μην χάσει στην πορεία το μέτρο. Όλα δείχνουν ότι έχει μέλλον.

«Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου» είναι μακράν η καλύτερη παράσταση για παιδιά, που γέννησε το ελληνικό θέατρο εδώ και πολλά χρόνια. Αλλά και να μην είσαι παιδί, ακόμα κι αν δεν έχεις παιδιά για να έρθουν μαζί σου, πήγαινε να τη δεις. Μάλλον θα φύγεις κι εσύ με βουρκωμένα μάτια, όπως εγώ.

Δημήτρης Χαλιώτης

Πηγή: protothema.gr